| Wiek dziecka | To, co powinno być | To, na co warto zwrócić uwagę |
| 0-1 miesiąc | – Różne rodzaje krzyku, mlaskanie, cmokanie. – Głośny, nagły dźwięk wywołuje zmianę zachowania niemowlęcia. |
Tablica przedstawia w sposób ogólny przeciętny rozwój mowy. Wyszczególnione zjawiska są dla danego okresu najbardziej charakterystyczne, ale nie jedyne. |
| 2-4 miesiąc | – Głużenie (gruchanie) – niemowlę śpiewa (guu, agu, aku, ghy…). – Reaguje na różne dźwięki, głośno się śmieje. |
Dźwięki wydawane przez najmłodsze dzieci brzmią na całym świecie podobnie. Nie ma też szczególnej różnicy w głużeniu dzieci słyszących i niesłyszących. |
| 4-6 miesiąc | – Gaworzenie, czyli pierwsze zabawy głosem – dziecko zaczyna prowadzić rozmowę z dorosłym opiekunem posługując się prostymi sylabami. | Gaworzenie będzie bardziej intensywne, jeśli dorośli zwrócą na nie uwagę i będą naśladowali swoje dzieci – w ten sposób zachęcą je do mówienia. |
| 6-7 miesiąc | – Gaworzenie samonaśladowcze – dziecko wielokrotnie powtarza identyczne sylaby, np. babababa, dadadada. Próbuje rozkazywać i pytać, np. Tot? = Co to jest? – W chwilach zadowolenia gaworzenie jest intensywniejsze. |
Dzieci niesłyszące nie gaworzą. Jeśli niesłyszące niemowlę obserwowało w swoim otoczeniu język migowy – zaczyna gaworzyć palcami. Ok. 7 mies. ż. pojawiają się wypowiedzi po raz pierwszy przypominające wyrazy, np. baja jako bajka, nana jako mleko. |
| 9-10 miesiąc | – Echolalia – dziecko próbuje naśladować mowę dorosłych, jego wypowiedzi składają się z wielokrotnie powtórzonych różnych sylab. – Rozumienie kilkunastu słów – m. in. imion, nazw zabawek oraz zakazu nie (ruszaj). |
Gaworzenie dzieci różnych narodowości coraz bardziej upodabnia się w brzmieniu do danego języka. |
| 11-12 miesiąc | – Wypowiedzi coraz bardziej przypominają brzmieniem wyrazy danego języka. | Roczne dzieci wymawiają przeciętnie ok. 6 słów, ale są i takie, które nie potrafią wymówić jeszcze żadnego, i takie, które wymawiają ok. 50 wyrazów. |
| 12-18 miesiąc | – Jeden wyraz zastępuje zdanie, a właściwie kilka różnych zdań, np. da jako: daj misia, weź kółko, połóż tutaj. | Pierwszy wyraz, który coś znaczy, powinien pojawić się między 8 a (najpóźniej) 18 miesiącem życia. |
| 18-23 miesiąc | – Początek wypowiedzi dwuwyrazowych. – Dziecko używa przede wszystkim rzeczowników, czyli nazw. |
20-miesięczne dziecko wymawia średnio ok. 170 wyrazów. |
| 2 lata | – Pojawiają się liczebniki – jeden, dwa, trzy … i rozróżnienie ja-ty: dziecko zaczyna używać zaimka się, np. myję się, bawię się. – Coraz więcej pytań i przeczeń – coś nie jest ładne, czegoś nie ma. |
Przeważają zdania pojedyncze. |
| 3 lata | – Poprawna wymowa: * samogłosek ustnych: [a, e, i, o, u, y] * spółgłosek nosowych: [m, n, ń] * półspółgłosek: [j, ł] * spółgłosek: [h, f, w, t, d, l, p, b]. |
Trzylatek ma jeszcze prawo wymawiać spółgłoski dźwięczne z niepełną dźwięcznością, a nawet bezdźwięcznie, np. fota zamiast woda. Dziecko 3-letnie zaczyna śmielej posługiwać się zdaniami złożonymi. |
| 4 lata | – Poprawna artykulacja spółgłosek: [k, g, ś, ź, ć, dź]. | Przed ukończeniem 4 lat wiele dzieci zamienia [r] na [j]. Czterolatek nie powinien zamieniać [t, d] na [k, g], może jednak zamieniać oraz [s, z, c, dz] na [ś, ź, ć, dź]. |
| 5 lat | – Poprawna wymowa spółgłosek: [s, z, c, dz]. | 5-latek tworzy własne wyrazy, np. doroślinny = dla dorosłych, ukradacz = złodziej. 35% dzieci 5-letnich prawidłowo wymawia [r]. |
| 6 lat | – Poprawna wymowa spółgłosek: [sz, ż, cz, dż] oraz [r]. Mogą zdarzać się jeszcze pomyłki, ale powinny być coraz rzadsze. | Większość dzieci poprawnie wymawia spółgłoskę [r] zanim ukończy 6 rok życia. 20% 6-latków spółgł. dźwięczne nadal wymawia tylko częściowo dźwięcznie. |
| 6-7 lat | – Prawidłowa wymowa wszystkich spółgłosek i samogłosek języka polskiego. | Do ok. 10 roku życia mowa dziecka będzie nabierała cech mowy dojrzałej. |
Autor zdjęcia: Canva klimkin–1298145
