Jak przebiega prawidłowy rozwój mowy i języka u dziecka?

Wiek dziecka	To, co powinno być	To, na co warto zwrócić uwagę
0-1 miesiąc	– Różne rodzaje krzyku, mlaskanie, cmokanie. – Głośny, nagły dźwięk wywołuje zmianę zachowania niemowlęcia.	Tablica przedstawia w sposób ogólny przeciętny rozwój mowy. Wyszczególnione zjawiska są dla danego okresu najbardziej charakterystyczne, ale nie jedyne.
2-4 miesiąc	– Głużenie (gruchanie) – niemowlę śpiewa (guu, agu, aku, ghy…). – Reaguje na różne dźwięki, głośno się śmieje.	Dźwięki wydawane przez najmłodsze dzieci brzmią na całym świecie podobnie. Nie ma też szczególnej różnicy w głużeniu dzieci słyszących i niesłyszących.
4-6 miesiąc	– Gaworzenie, czyli pierwsze zabawy głosem – dziecko zaczyna prowadzić rozmowę z dorosłym opiekunem posługując się prostymi sylabami.	Gaworzenie będzie bardziej intensywne, jeśli dorośli zwrócą na nie uwagę i będą naśladowali swoje dzieci – w ten sposób zachęcą je do mówienia.
6-7 miesiąc	– Gaworzenie samonaśladowcze – dziecko wielokrotnie powtarza identyczne sylaby, np. babababa, dadadada. Próbuje rozkazywać i pytać, np. *Tot? = Co to jest?* – W chwilach zadowolenia gaworzenie jest intensywniejsze.	Dzieci niesłyszące nie gaworzą. Jeśli niesłyszące niemowlę obserwowało w swoim otoczeniu język migowy – zaczyna gaworzyć palcami. Ok. 7 mies. ż. pojawiają się wypowiedzi po raz pierwszy przypominające wyrazy, np. baja jako bajka, nana jako mleko.
9-10 miesiąc	– Echolalia – dziecko próbuje naśladować mowę dorosłych, jego wypowiedzi składają się z wielokrotnie powtórzonych różnych sylab. – Rozumienie kilkunastu słów – m. in. imion, nazw zabawek oraz zakazu *nie* (ruszaj).	Gaworzenie dzieci różnych narodowości coraz bardziej upodabnia się w brzmieniu do danego języka.
11-12 miesiąc	– Wypowiedzi coraz bardziej przypominają brzmieniem wyrazy danego języka.	Roczne dzieci wymawiają przeciętnie ok. 6 słów, ale są i takie, które nie potrafią wymówić jeszcze żadnego, i takie, które wymawiają ok. 50 wyrazów.
12-18 miesiąc	– Jeden wyraz zastępuje zdanie, a właściwie kilka różnych zdań, np. da jako: daj misia, weź kółko, połóż tutaj.	Pierwszy wyraz, który coś znaczy, powinien pojawić się między 8 a (najpóźniej) 18 miesiącem życia.
18-23 miesiąc	– Początek wypowiedzi dwuwyrazowych. – Dziecko używa przede wszystkim rzeczowników, czyli nazw.	20-miesięczne dziecko wymawia średnio ok. 170 wyrazów.
2 lata	– Pojawiają się liczebniki – jeden, dwa, trzy … i rozróżnienie ja-ty: dziecko zaczyna używać zaimka *się,* np. myję się, bawię się. – Coraz więcej pytań i przeczeń – coś nie jest ładne, czegoś nie ma.	Przeważają zdania pojedyncze.
3 lata	– Poprawna wymowa: * samogłosek ustnych: [a, e, i, o, u, y] * spółgłosek nosowych: [m, n, ń] * półspółgłosek: [j, ł] * spółgłosek: [h, f, w, t, d, l, p, b].	Trzylatek ma jeszcze prawo wymawiać spółgłoski dźwięczne z niepełną dźwięcznością, a nawet bezdźwięcznie, np. fota zamiast woda. Dziecko 3-letnie zaczyna śmielej posługiwać się zdaniami złożonymi.
4 lata	– Poprawna artykulacja spółgłosek: [k, g, ś, ź, ć, dź].	Przed ukończeniem 4 lat wiele dzieci zamienia [r] na [j]. Czterolatek nie powinien zamieniać [t, d] na [k, g], może jednak zamieniać oraz [s, z, c, dz] na [ś, ź, ć, dź].
5 lat	– Poprawna wymowa spółgłosek: [s, z, c, dz].	*5-latek tworzy własne wyrazy, np. doroślinny* = dla dorosłych, ukradacz = złodziej. 35% dzieci 5-letnich prawidłowo wymawia [r].**
6 lat	– Poprawna wymowa spółgłosek: [sz, ż, cz, dż] oraz [r]. Mogą zdarzać się jeszcze pomyłki, ale powinny być coraz rzadsze.	Większość dzieci poprawnie wymawia spółgłoskę [r] zanim ukończy 6 rok życia. 20% 6-latków spółgł. dźwięczne nadal wymawia tylko częściowo dźwięcznie.
6-7 lat	– Prawidłowa wymowa wszystkich spółgłosek i samogłosek języka polskiego.	Do ok. 10 roku życia mowa dziecka będzie nabierała cech mowy dojrzałej.