Wiek dziecka To, co powinno być To, na co warto zwrócić uwagę
0-1 miesiąc – Różne rodzaje krzyku, mlaskanie, cmokanie.
– Głośny, nagły dźwięk wywołuje zmianę zachowania niemowlęcia. Tablica przedstawia w sposób ogólny przeciętny rozwój mowy. Wyszczególnione zjawiska są dla danego okresu najbardziej charakterystyczne, ale nie jedyne.
2-4 miesiąc – Głużenie (gruchanie) – niemowlę śpiewa (guu, agu, aku, ghy…).
– Reaguje na różne dźwięki, głośno się śmieje. Dźwięki wydawane przez najmłodsze dzieci brzmią na całym świecie podobnie. Nie ma też szczególnej różnicy w głużeniu dzieci słyszących i niesłyszących.
4-6 miesiąc – Gaworzenie, czyli pierwsze zabawy głosem – dziecko zaczyna prowadzić rozmowę z dorosłym opiekunem posługując się prostymi sylabami. Gaworzenie będzie bardziej intensywne, jeśli dorośli zwrócą na nie uwagę i będą naśladowali swoje dzieci – w ten sposób zachęcą je do mówienia.
6-7 miesiąc – Gaworzenie samonaśladowcze – dziecko wielokrotnie powtarza identyczne sylaby, np. babababa, dadadada. Próbuje rozkazywać i pytać, np. Tot? = Co to jest?
– W chwilach zadowolenia gaworzenie jest intensywniejsze. Dzieci niesłyszące nie gaworzą. Jeśli niesłyszące niemowlę obserwowało w swoim otoczeniu język migowy – zaczyna gaworzyć palcami. Ok. 7 mies. ż. pojawiają się wypowiedzi po raz pierwszy przypominające wyrazy, np. baja jako bajka, nana jako mleko.
9-10 miesiąc – Echolalia – dziecko próbuje naśladować mowę dorosłych, jego wypowiedzi składają się z wielokrotnie powtórzonych różnych sylab.
– Rozumienie kilkunastu słów – m. in. imion, nazw zabawek oraz zakazu nie (ruszaj). Gaworzenie dzieci różnych narodowości coraz bardziej upodabnia się w brzmieniu do danego języka.
11-12 miesiąc – Wypowiedzi coraz bardziej przypominają brzmieniem wyrazy danego języka. Roczne dzieci wymawiają przeciętnie ok. 6 słów, ale są i takie, które nie potrafią wymówić jeszcze żadnego, i takie, które wymawiają ok. 50 wyrazów.
12-18 miesiąc – Jeden wyraz zastępuje zdanie, a właściwie kilka różnych zdań, np. da jako: daj misia, weź kółko, połóż tutaj. Pierwszy wyraz, który coś znaczy, powinien pojawić się między 8 a (najpóźniej) 18 miesiącem życia.
18-23 miesiąc – Początek wypowiedzi dwuwyrazowych.
– Dziecko używa przede wszystkim rzeczowników, czyli nazw. 20-miesięczne dziecko wymawia średnio ok. 170 wyrazów.
2 lata – Pojawiają się liczebniki – jeden, dwa, trzy … i rozróżnienie ja-ty: dziecko zaczyna używać zaimka się, np. myję się, bawię się.
– Coraz więcej pytań i przeczeń – coś nie jest ładne, czegoś nie ma. Przeważają zdania pojedyncze.
3 lata – Poprawna wymowa:
* samogłosek ustnych: [a, e, i, o, u, y]
* spółgłosek nosowych: [m, n, ń]
* półspółgłosek:
[j, ł]
* spółgłosek: [h, f, w, t, d, l, p, b]. Trzylatek ma jeszcze prawo wymawiać spółgłoski dźwięczne z niepełną dźwięcznością, a nawet bezdźwięcznie, np. fota zamiast woda. Dziecko 3-letnie zaczyna śmielej posługiwać się zdaniami złożonymi.
4 lata – Poprawna artykulacja spółgłosek: [k, g, ś, ź, ć, dź]. Przed ukończeniem 4 lat wiele dzieci zamienia [r] na [j]. Czterolatek nie powinien zamieniać [t, d] na [k, g], może jednak zamieniać oraz [s, z, c, dz] na [ś, ź, ć, dź].
5 lat – Poprawna wymowa spółgłosek: [s, z, c, dz]. 5-latek tworzy własne wyrazy, np. doroślinny = dla dorosłych, ukradacz = złodziej. 35% dzieci 5-letnich prawidłowo wymawia [r].
6 lat – Poprawna wymowa spółgłosek: [sz, ż, cz, dż] oraz [r]. Mogą zdarzać się jeszcze pomyłki, ale powinny być coraz rzadsze. Większość dzieci poprawnie wymawia spółgłoskę [r] zanim ukończy 6 rok życia. 20% 6-latków spółgł. dźwięczne nadal wymawia tylko częściowo dźwięcznie.
6-7 lat – Prawidłowa wymowa wszystkich spółgłosek i samogłosek języka polskiego. Do ok. 10 roku życia mowa dziecka będzie nabierała cech mowy dojrzałej.